Gendernormen transformeren: wat en waarom

Om te begrijpen hoe gendernormen kinderen en adolescenten beïnvloeden gedurende hun hele levensloop, van geboorte tot volwassenheid, proberen we nieuwe methodologieën uit, trekken er lessen uit en verbeteren ze. De succesvolle technieken breiden we dan uit ten gunste van meer meisjes en vrouwen.  

Onderliggende oorzaken van genderongelijkheid begrijpen

Meisjes en jonge vrouwen worden vaak geconfronteerd met belangrijke schendingen van hun rechten, waaronder gedwongen huwelijken, schoolverlating, seksueel en gendergerelateerd geweld en tal van andere discriminaties. Om tegen deze schendingen op te treden, moeten we de onderliggende oorzaken grondig begrijpen. Dit doen we door middel van een genderanalyse, waarmee we belangrijke kwesties identificeren die een invloed hebben op gender(on)gelijkheid in een specifiek gebied.

Meisjes en jonge vrouwen worden gemotiveerd om hun ervaringen en oplossingen te delen en samen met ons te werken aan het doorbreken van schadelijke gendernormen die hen tegenhouden. Door te luisteren naar de behoeften en ervaringen van jonge vrouwen en meisjes in het bijzonder begrijpen we beter de onderliggende oorzaken van genderongelijkheid.

Deze manier van werken sluit aan bij onze ambitie om interventies te ontwerpen op basis van de werkelijke noden van meisjes en jonge vrouwen. Hiervoor baseren we ons op bestaande gegevens van betrouwbare derden en/of op eigen gegevens.

Verder worden ook jongens, mannen, gemeenschapsleden en autoriteiten betrokken in de analyse en worden ze gemotiveerd om bondgenoten te worden van meisjes en jonge vrouwen.
 

De voordelen voor meisjes

Deze genderanalyse heeft tot doel de verbetering van de situatie van meisjes en vrouwen en bevordert hun positie en waarde in de samenleving. De resultaten van deze analyse worden gebruikt om onze programma’s te ondersteunen bij het transformeren van gendernormen en het bevorderen van empowerment van meisjes door stereotypen, vooroordelen en discriminatie aan te pakken.

Methodologie

We onderzoeken de gendergebonden machtsverhoudingen tussen meisjes en jongens, vrouwen en mannen, verschillen in toegang tot middelen en diensten, en hun uiteenlopende behoeften, activiteiten, rollen in het huishouden, de gemeenschap en het land. De leeftijdsgroepen waarop we ons richten zijn jongeren tussen 19 en 24 jaar en adolescenten tussen 10 en 18 jaar, met een specifieke focus op jonge vrouwen en meisjes. Tot de deelnemers aan de genderanalyse behoren echter ook mannelijke en vrouwelijke volwassenen, ouderen, vertegenwoordigers van dienstverlenende instanties, plaatselijke leiders, enz. 

We starten met een globale analyse en identificeren de huidige hiaten in de wettelijke, politieke, economische en sociale context die de genderongelijkheden versterken. Dit doen we op basis van bestaande evaluatierapporten, studies en globale en nationale statistieken. We noemen dit de "literatuurstudie".  

Na dit onderzoek verzamelen we gegevens via verschillende methoden, zoals directe observatie, online enquêtes, individuele interviews met meisjes, ouders, verzorgers, gemeenschapsleiders, enz. We organiseren ook groepsdiscussies om de participatie te bevorderen en verschillende standpunten tegenover elkaar te zetten.  

Plan International Senegal en Ecuador hebben als eerste een genderanalyse uitgevoerd. Deze werd uitgevoerd door de medewerkers van Plan International en lokale raadgevers, met de technische en financiële steun van Plan International België. Andere analyses zullen worden uitgevoerd in Rwanda, Tanzania, Niger, Benin, Bolivia en Vietnam, in 2022. 

Met de aanbevelingen die uit de genderanalyse voortvloeien, gaan we aan de slag om de prioritaire behoeften van meisjes en jonge vrouwen te voldoen en de onderliggende oorzaken van genderongelijkheid aan te pakken. De genderanalyse biedt ook een goede basis om veranderingen over de tijd te meten. Deze evaluatieoefening biedt ons inzicht in de effectiviteit van onze programma’s en versterkt ons beleidsbeïnvloedingswerk. 

Wat we hebben geleerd in Ecuador en Senegal

De bevindingen onthulden in beide landen de hardnekkigheid van traditionele en duidelijk gedefinieerde genderrollen voor jongens en meisjes en voor vrouwen en mannen. Enerzijds worden meisjes en vrouwen nog steeds belast met huishoudelijke en zorgtaken, terwijl mannen nog steeds de controle hebben over de inkomsten, de bezittingen van het huishouden, de mogelijkheden om in het levensonderhoud te voorzien, het kapitaal, en de controle over de reproductieve rol van de vrouw. COVID-19 was daarnaast een factor die bijdroeg tot het verergeren van schadelijke gendernormen. 

Ecuador

In Ecuador wordt van meisjes en vrouwen vaak verwacht dat ze onderdanig, gehoorzaam en exclusief zijn tegenover hun echtgenoten, terwijl mannen dat niet zijn. Het vermogen van vrouwen en meisjes om hun eigen lichaam en seksualiteit te controleren wordt afgekeurd en er wordt van hen verlangd dat ze minder zichtbaar zijn in de publieke sfeer.  

Jongens krijgen te horen dat ze vrij moeten zijn, terwijl meisjes te horen krijgen dat ze braaf moeten zijn. Jongens krijgen te horen dat ze goed moeten zijn in wiskunde en natuurwetenschappen, terwijl meisjes te horen krijgen dat ze voor hun broers moeten zorgen.

Seksueel en gendergerelateerd geweld

Uit de bestaande gegevens van derden en onze eigen gegevens bleek ook dat de tolerantie voor geweld tegen meisjes en vrouwen hoog blijft in de provincies Cotopaxi, Chimborazo, Guayas en Manabí (Ecuador). Slechts twee op de vijf mannen verklaarden dat het nooit aanvaardbaar is dat mannen boos worden en als gevolg vrouwen slaan. Echter, meer dan drie op de vijf ondervraagden vonden geweld tegen vrouwen wel aanvaardbaar wanneer het plaatsvindt in de volgende omstandigheden: 

• de man is dronken,
• de vrouw doet geen huishoudelijk werk,
• de vrouw heeft een relatie met een andere man,
• de vrouw zorgt niet voor haar kinderen of
• de vrouw stemt niet in met seksuele betrekkingen met haar man.

Schadelijke sociale normen, stigmatisering, discriminatie en de aanvaarding van geweld tegen meisjes en vrouwen vormen de hoofdoorzaken van gendergerelateerd geweld in Cotopaxi, Chimborazo, Guayas en Manabí (Ecuador). 

Ik heb geleden onder afranselingen, beledigingen en vele andere dingen. Wij vrouwen worden vaak in zo'n situatie achtergelaten omdat we bang zijn voor wat de mensen zullen zeggen, of omdat ik niet wil dat mijn kinderen zonder vader komen te zitten. Hoe zullen ze worden opgevoed? Ze zullen hun vader heel erg missen.

Beperkte toegang tot (gezondheids)diensten en informatie

Een opvallende bevinding van het onderzoek is dat er geen of onvoldoende alomvattende seksuele voorlichting op scholen en hogescholen bestaat, evenals een gebrek aan toegankelijke, adequate en universele seksuele en reproductieve gezondheidszorg. De meeste ouders beschikken ook niet over de kennis en de instrumenten om hun dochters en zonen op te voeden, te begeleiden en te informeren over seksualiteitskwesties. Deze gebrekkige kennis en toegang tot seksuele en reproductieve gezondheidsdiensten, samen met de verkeerde informatie over voorbehoedsmiddelen of andere vormen van geboortebeperking en gezinsplanning, leidt tot hoge percentages van tienerzwangerschappen. Een vrouwelijke vertegenwoordiger van de plaatselijke autoriteiten verklaart: "Er bestaan veel mythen over voorbehoedsmiddelen. Mensen geloven dat het onvruchtbaarheid en kanker kan veroorzaken, maar ook dat de hormonen worden veranderd. Wie anticonceptiemiddelen gebruikt, wordt dus hitsig en gek en daardoor zijn er veel zwangerschappen." 

Als gevolg hiervan zegt meer dan de helft van de respondenten dat adolescente zwangerschappen in hun gemeenschappen vaak voorkomen. 

Beperkte toegang tot werkgelegenheid

De genderanalyse heeft ook een licht geworpen op de aanzienlijke belemmeringen waarmee meisjes en vrouwen te kampen hebben in hun zoektocht naar sociale en economische zelfstandigheid. Deze barrières belemmeren de ontwikkeling van hun kennis, vaardigheden, groeimogelijkheden en beperken uiteindelijk hun toegang tot duurzame levensmiddelen. In het gebied waar de genderanalyse werd uitgevoerd in Ecuador, zijn er geen openbare programma's die gericht zijn op het verstrekken van technische bijstand voor bedrijfsontwikkeling, toegankelijk krediet, startkapitaal, opleiding of arbeidsuitwisselingen voor vrouwen.  

Er zijn nog steeds macho mannen die zeggen dat vrouwen geen mening kunnen hebben, niet kunnen participeren of niet kunnen werken. Er is geen volledige gelijkheid tussen vrouwen en mannen, dus wij als vrouwen moeten blijven vechten om onszelf te positioneren in onze gemeenschappen en in onze gezinnen. We moeten op dezelfde manier kunnen participeren als mannen.

Meisjes erkennen hun rechten en worden mondiger

Het goede is dat deze genderanalyse de positieve impact van het werk van Plan International in de gemeenschappen aantoont. Meisjes, adolescenten en jonge vrouwen oefenen hun rechten uit, zowel in hun gezin als in hun gemeenschap. Zij die hebben deelgenomen aan onze activiteiten en onze focusgroep discussies erkennen nu hun rechten en geven blijk van empowerment bij de verdediging en handhaving van hun rechten.

Mijn vader was super macho, mijn moeder mocht van hem geen mobiele telefoon hebben, zich niet opmaken of het huis verlaten zonder zijn toestemming. Dankzij Plan International kan ik met trots zeggen dat dat is veranderd. Nadat mijn moeder de bijeenkomsten van Plan International had bijgewoond, begon ze te werken, te studeren en heeft ze nu een sociaal leven. Daarvoor had ze geen vrienden omdat ze bang was. Maar dankzij Plan International is mijn huis, mijn gemeenschap veranderd.

Senegal

In de regio's Thiès, Saint-Louis en Kédougou hebben mannen in de meeste gevallen de macht, zowel binnen het gezin als op gemeenschapsniveau. Hoewel de situatie geleidelijk verandert, blijven discriminerende houdingen en schadelijke gendernormen een meisje in veel opzichten beperken, zoals:

• haar beslissingsbevoegdheid en controle over haar leven en lichaam,
• haar toegang tot en controle over sociale en economische middelen, zoals kennis, persoonlijk netwerk, tijd, familiebezit en geld

Attitudes en schadelijke gendernormen verhinderen een meisje haar rechten uit te oefenen en haar volledige potentieel te realiseren.  

Sommige taken zijn alleen voor vrouwen en andere alleen voor mannen, zoals het ontginnen van het land, het bouwen van het dak, het cultiveren van de velden. Zelfs als sommige taken door de man kunnen worden gedaan, zal hij het niet doen, omdat het is voorbehouden aan de vrouw. Er zijn echter vrouwen die het werk van mannen doen.

Beperkte toegang tot werkgelegenheid

Toegang tot werkgelegenheid en arbeidskansen wordt door de meeste deelnemers beschouwd als de belangrijkste barrière voor jongeren. Factoren die jongeren, vooral jonge vrouwen en meisjes, belemmeren om een duurzaam levensonderhoud op te bouwen, zijn:

• moeilijke toegang tot diensten of materiaal (bijvoorbeeld het openen van een bankrekening om een eigen bedrijf te beginnen), 
• moeilijk te koop stellen van producten (bijvoorbeeld omdat er geen platform is waar zij hun producten kunnen verkopen of omdat zij geen toegang hebben tot deze platforms),
• onvoldoende toegang tot informatie en 
• gebrek aan of slechte beroepsopleiding.  

In sommige gevallen worden jonge meisjes zelfs gestigmatiseerd wanneer ze uiting geven aan hun professionele ambities.  

"Op het gebied van werk worden mannen bevoordeeld. De vrouw is in onze gemeenschap meestal een volger. In feite is in onze cultuur het zware werk voorbehouden aan de man en het gemakkelijkere werk aan de vrouw", zegt een respondent uit Kédougou. Bovendien wordt ook opgemerkt dat er een gebrek is aan begeleidings- en oriëntatiestructuren die jonge meisjes kunnen begeleiden in hun zoektocht naar werk.  

Effect van COVID-19 op vrouwen en meisjes

COVID-19 creëerde zowel uitdagingen als kansen voor jonge vrouwen en meisjes. Tijdens COVID-19 speelden vrouwen en meisjes een strategische rol in de preventie van COVID-19-besmettingen, desalniettemin heeft isolatie de rol van mannen als hoofd van het huishouden versterkt. Bovendien hebben een lockdown en een avondklok het vermogen van vrouwen beperkt om in hun levensonderhoud te voorzien en toegang te krijgen tot economische middelen.  

Door de avondklok konden we ons werk niet naar behoren uitvoeren. Deze maatregelen hebben gevolgen voor zowel mannen als vrouwen, maar ze vergroten ook de afhankelijkheid van vrouwen die geen werk hebben of alleenstaande moeders die haar kinderen moet voeden. Omdat vrouwen meer actief zijn in de informele sector, zoals bijvoorbeeld de landbouwsector, zien zij hun inkomen sterker dalen.

Wat is de volgende stap?

De inzichten uit onze genderanalyses in Ecuador en Senegal zullen worden gebruikt om onze programma’s te ontwerpen zodat er effectief aan de prioritaire noden wordt voldaan van meisjes en jonge vrouwen en schadelijke gendernormen worden aangepakt en getransformeerd. Hetgeen we hebben geleerd uit de analyses in Ecuador en Senegal zullen we ook gebruiken als basis voor de genderanalyses in andere partnerlanden (Rwanda, Tanzania, Niger, Benin, Bolivia en Vietnam), mits contextuele aanpassing.

Wilt u onze projecten steunen? Word Project Sponsor en steunen meisjes en jonge vrouwen om schadelijke gendernormen uit de wereld te helpen.