Seksueel geweld in de openbare ruimte, een wereldwijd probleem

Uit onderzoek van 'Our World in data' blijkt dat elke maand vijf miljoen mensen migreren naar stedelijke gebieden in het Globale Zuiden. Miljoenen van hen zijn meisjes en jonge vrouwen, elk van hen op zoek naar hun eigen plek in de openbare ruimte. Niet alleen is deze zoektocht verschillend voor meisjes en vrouwen, maar deze verschilt ook tussen meisjes en vrouwen onderling. Uit onderzoek blijkt dat hun maatschappelijke positie namelijk medebepaald wordt door hun verschillende identiteitsfactoren zoals gender, nationaliteit, etniciteit, religie, leeftijd, seksuele oriëntatie, enzovoort. Unieke ervaringen van geweld, discriminatie of privilege ontstaan zo door de versmelting en/of versterking van deze meervoudige factoren.  

Dat seksueel geweld een maatschappelijk probleem is, blijkt uit eigen onderzoek (2019) in België en in 5 grootsteden wereldwijd, Kampala, Lima, Delhi, Sydney en Madrid. In België, werden 91% van de meisjes en 28% van de  jongens reeds slachtoffer van seksueel geweld en seksuele intimidatie. In Lima kreeg 54% van de meisjes tussen 15 en 24 jaar reeds te maken met ‘catcalling’ of straatintimidatie onder de vorm van ongepaste opmerkingen of gebaren. In veel steden, zoals in Kampala, de hoofdstad van Oeganda, een van de partnerlanden van de Belgische ontwikkelingssamenwerking, vinden situaties van seksueel intimidatie in de publieke ruimte plaatst naast andere onveilige situaties zoals drugs of geweld.  

Als ik op de markt ben, schreeuwen mannen tegen me dat ze me willen aanraken waar mijn vader en moeder niet kunnen komen, wat me het gevoel geeft dat ik hier niet veilig ben, omdat ze daar altijd niets aan doen.

Wereldwijd hanteren meisjes en vrouwen routinematig strategische acties om seksuele intimidatie en andere vormen van geweld in de publieke ruimte te voorkomen en te vermijden. Van het veranderen van de route naar huis, tot het kiezen van de zitplaats in het openbaar vervoer, het fysiek verkleinen van zichzelf in het openbaar, tot het gebruiken van een koptelefoon of zonnebril als een manier om zich onzichtbaar te maken. Preventieve maatregelen die gericht zijn op het aanpassen en het beperken van hun gedrag en bewegingsvrijheid om niet alleen het potentieel om lastig gevallen te worden te verkleinen 'voor het geval dat', maar ook om de schuld te krijgen, te minimaliseren. 

Het is moeilijk voor meisjes om over seksuele intimidatie te praten. Het lijkt niet belangrijk: fysiek is er niets gebeurd.

Dit is een ernstige schending van het recht op waardigheid, bescherming en bewegingsvrijheid van meisjes en vrouwen, opgelegd door onrechtvaardige sociale normen. Dit is onaanvaardbaar, onrechtvaardig en ook niet zonder gevolgen voor hun recht op bescherming, onderwijs, werk, enz.

Oude mannen volgen me in hun auto's en vragen me vaak om seks wanneer ik van mijn werk kom.

'Safer Cities' als good practice

Het internationaal programma 'Safer Cities' ondersteunt jongeren wereldwijd die de strijd aangaan tegen seksuele intimidatie in de stad door de organisatie van lokale jeugdgroepen die hun eigen oplossingen en aanbevelingen aan politieke leiders en gemeenschappen formuleren. Het doel van het programma is om veilige, verantwoordelijke en inclusieve steden te bouwen met en voor jongeren in al hun diversiteit. Het programma wordt momenteel uitgevoerd in achttien steden verspreid over de hele wereld en werd ontwikkeld samen met UN-Habitat en Woman in Cities International. In totaal werd het programma opgestart in 12 steden wereldwijd. Het gaat om: Japiur en Delhi (India); Hanoi (Vietnam); Alexandrië, Assiut en Caïro (Egypte); Kampala (Oeganda); Nairobi (Kenia); Lima (Peru); Asunción (Paraguay); Masbate (Filipijnen) en Honiara (Solomon Eilanden). In Europa, bestaat dit project in Madrid, Barcelona en Sevilla. In België richten Plan International en haar partners zich op de steden Antwerpen, Brussel en Charleroi.

Veiligere steden ook in onze partnerlanden!

In 2018 ondertekenden honderden Belgische jongeren een petitie op initiatief van jonge activisten van Plan International Oeganda. Als gevolg van deze actie, verbond de centrale autoriteit van Kampala zich ertoe de straatverlichting te verbeteren, sensibiliseringscampagnes tegen seksuele intimidatie op straat te lanceren, leegstaande gebouwen die als gevaarlijk aangeduid werden, af te breken,... Daarnaast stemden de autoriteiten er ook mee in een bewustmakingscampagne op te zetten die inspeelde op het veranderen van het gedrag en sociale normen van de Oegandese bevolking.

Plan International België steunde ook een 'Safer Cities'-programma in Hanoi, Vietnam. In het kader van dit programma werden op scholen en universiteiten jongerengroepen 'Champions of Change' opgericht, opleidingen gegeven aan overheidsambtenaren (ook in het openbaar vervoer) en organiseerden jongeren 'veiligheidswandelingen' in de stad om problemen op te sporen en aanbevelingen doen om hun stad veiliger te maken. In 2019 kwam een jonge Vietnamese activiste deze activiteiten voorstellen aan jongeren in Brussel om hen aan te moedigen zich in te zetten voor veiligere steden.

Safer Cities en de Duurzame Ontwikkelingsdoelen

Steden veilig, verantwoordelijk en inclusief maken met en voor alle meisjes en jonge vrouwen wereldwijd wordt weerspiegeld als een prioriteit in doelstelling 11 (duurzame steden en gemeenschappen) en doelstelling 5 (gendergelijkheid) van de Duurzame Ontwikkelingsdoelen. 

De bestrijding van seksuele intimidatie in de openbare ruimte staat dus centraal bij de verwezenlijking van deze twee doelstellingen. Het gaat om actie op verschillende niveaus, van het nemen (en uitvoeren!) van politieke beslissingen tot het in vraag stellen van bepaalde sociale attitudes en het veranderen van individueel gedrag. De volledige deelname van meisjes en jonge vrouwen aan de ontwikkeling van deze maatregelen is de sleutel tot het succes ervan.