Seksuele intimidatie: wat kan je doen als omstander?

In België heeft 90% van de meisjes aangegeven dat ze geconfronteerd zijn geweest met seksuele intimidatie op straat of op het openbaar vervoer. Voor de helft onder hen ging het over fysiek seksueel geweld op straat of op het openbaar vervoer. Dat zijn cijfers die voor ons onaanvaardbaar zijn. 

Omstanders die getuigen zijn van seksuele intimidatie kunnen reageren. Dat blijkt in de praktijk echter niet zo vanzelfsprekend. Uit onderzoek van Plan International België in 2018 blijkt dat 40% van de getuigen van seksuele intimidatie niet reageert. Omstanders durven vaak niet handelen uit vrees om zelf slachtoffer te worden en uit angst dat de situatie zal escaleren. Ook weten ze vaak niet hoe ze op een gepaste manier kunnen reageren.

Hieronder zetten wij een aantal tips & tricks voor je uit om gepast te handelen. En als jij de eerste bent om actie te ondernemen, is de kans groot dat ook anderen in je omgeving hetzelfde doen.

Hoe je best reageert hangt af van de situatie waarin je je bevindt én van je eigen persoonlijkheid. In 4 A's-methode, ontwikkeld door Sensoa op basis van Hollaback, kan je tips terugvinden om afhankelijk van de context zo goed mogelijk te reageren. 

Wat kan je doen als getuige van seksuele intimidatie?

Ben je getuige van seksuele intimidatie in het openbaar vervoer of op straat? Hieronder lijsten we verschillende manieren op waarop je kan reageren.

1. Anderen betrekken

Probeer waar mogelijk anderen te betrekken. Bijvoorbeeld:

• Spreek een verantwoordelijke aan, bijvoorbeeld een buschauffeur, de barman, een medewerker op een festival, ...
• Als je op school bent, kan je een leerkracht aanspreken.
• Indien je gezelschap hebt, kan je afspreken dat een van jullie de persoon gaat afleiden, terwijl de andere hulp gaat zoeken.

• Spreek iemand aan die de situatie ook heeft opgemerkt en die misschien is een betere positie is om tussen te komen. Werk samen.
• Bel 112 om hulp van de politie in te roepen. Voor je dit doet, kan je best de tactiek van het afleiden toepassen om met de persoon die wordt lastiggevallen eerst te checken of zij/hij wel hulp van de politie wenst.
• Richt je tot reizigers of veiligheidsagenten van MIVB of de politie (noodknop, noodnummer, nooduitgangen, ...).

Al dansend tonen de jongeren in België, Benin, Bolivia, Niger en Vietnam hoe je als omstander in actie kan komen tegen seksuele intimidatie. Bekijk de video's hier of leer zelf de dans.

2. Afleiden

Door je rechtstreeks te richten tot de persoon die wordt lastiggevallen en de pleger te negeren, kom je op een subtiele manier tussen. Praat niet over de intimidatie, maar eender welk ander onderwerp. Bijvoorbeeld:

• Stel een vraag. Doe alsof je de weg kwijt bent, vraag de weg naar bijvoorbeeld de wc’s of vraag hoe laat het is
• Doe alsof je de persoon kent die wordt lastiggevallen en begint over iets alledaags
• Als je in een volle ruimte bent kan je er ook ‘per ongeluk’ tussen gaan staan
• Zorg ‘per ongeluk’ voor commotie door je drankje te morsen of iets te laten vallen

3. Aanspreken van de pleger

Blijf vooral kalm en breng jezelf niet onnodig in gevaar. Wanneer je opmerkt dat het slachtoffer seksueel wordt geïntimideerd, kan je het slachtoffer eerst gerust stellen door middel van oogcontact. Wanneer de situatie het toelaat, richt je tot de pleger en maak hem (of haar) duidelijk dat dit gedrag misplaatst en storend is.

Voordat je de pleger aanspreekt, is het aangeraden om de situatie eerst goed te analyseren. Deze handeling kan immers risico’s met zich meebrengen: de pleger  kan het wangedrag richten tot jou en de situatie doen escaleren. Dus voordat je tussenkomt, stel jezelf eerst de volgende vragen: ben je fysiek veilig? Is de persoon die wordt lastiggevallen fysiek veilig? Is het onwaarschijnlijk dat de situatie zal escaleren? Kan je afleiden of de persoon die wordt lastiggevallen wenst dat er iemand tussenkomt? Is je antwoord op deze vragen ‘ja’? Kom dan in actie.

Wanneer je besluit om de pleger direct aan te spreken, kan je gebruik maken van deze zinnen:

• “Wat je doet is ongehoord/onrespectvol/niet oké/…”
• “Hij/zij vindt wat je doet duidelijk niet leuk, stop daar mee”
• “Dat is homofoob/racistisch/… (benoem het type van intimidatie uitdrukkelijk)”

Hou het kort en ga niet in debat met de pleger. Focus je daarentegen op de persoon die wordt lastiggevallen.

4. Afwachten

Het is natuurlijk niet de bedoeling dat je jezelf in gevaar brengt door tussenkomst. Als je op het moment zelf niet echt actie kan ondernemen, maar ook als je dat wel gedaan hebt, dan kan je de persoon die wordt lastiggevallen nog steeds steunen achteraf. Soms is de situatie ook heel kort van duur en krijg je niet de kans om tussen te komen. Je wacht dan best even tot de situatie voorbij is en spreek nadien de persoon die werd lastiggevallen aan.

Dingen die je best doet na afloop:

• Vraag de persoon hoe het met hem/haar gaat en zeg dat je het vervelend vindt dat hem/haar dit is overkomen
• Vraag of je iets kan doen voor hem/haar
• Bied aan om mee te wachten op iemand of om mee ergens naartoe te wandelen
• Laat de persoon weten dat je mee hulp kan zoeken of aangifte kan doen als hij/zij dat wil
• Blijf bij het slachtoffer tot het gevaar weg is en moedig het slachtoffer aan om een klacht in te dienen en indien nodig, te getuigen. Respecteer de wens van het slachtoffer om dat al dan niet te doen.

Noot: we moedigen niemand aan om risico’s te nemen voor zichzelf of het slachtoffer of om een situatie via geweld op te lossen. In geval van agressie of geweld, kan je best meteen de hulpdiensten bellen via het nummer 112. Probeer in dat geval zoveel mogelijk details te geven, zoals de locatie, een omschrijving van de dader, een nummerplaat, …

Heb jij andere tips over hoe je als slachtoffer of als omstander kan reageren? Laat het ons weten: info@planinternational.be 

Hier vind je informatie over de campagne die onze jongerenactivisten samen met de MIVB voerden in de strijd tegen seksuele intimidatie in het Brusselse openbaar vervoer.

Bekijk ook zeker ons Safer Cities platform en #pinyourstory.

Wat kan je doen als je zelf slachtoffer bent van seksuele intimidatie? 

• Praat erover met een vertrouwenspersoon uit je omgeving.
• Bel, mail of chat met de jongerentelefoon Awel via awel.be of via 102.
• Neem contact op met een zorgcentrum na seksueel geweld via seksueelgeweld.be via 09/332.80.80 of zsg@uzgent.be (in Gent) of via 02/535.45.42 of CPVS@stpierre.bru.be (in Brussel).
• Roep professionele hulp in bij een dienst voor slachtofferhulp van een Centrum Algemeen welzijnswerk via caw.be (er zijn 11 centra verspreid in Vlaanderen).
• Neem contact op met een psycholoog of een seksuoloog van een Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg in je buurt via geestelijkgezond.be.
• Bel of surf naar de hulplijn 1712 waar je terecht kan met vragen over (lichamelijk, psychisch of seksueel) geweld, misbruik en kindermishandeling.
• Bij Teleonthaal kan je anoniem je verhaal kwijt als je het moeilijk hebt. Dit op het nummer 106 of via chat.
• Wil je klacht indienen, dan kan je contact opnemen met de politie.