Traditie als bondgenoot tegen genitale verminking

Vrijdagochtend, in het district Niandou. In het woud naast het dorp zitten 24 meisjes samen aandachtig te luisteren naar de lessen van Madame Jeanne. Onder toezicht van een tiental andere leraressen - die "Sema" genoemd worden - herhaalt Madame Jeanne een laatste keer wat van de meisjes verwacht wordt wanneer ze vrouw worden en hoe ze zich zullen moeten gedragen. 

Heb respect voor je ouders. Dit is erg belangrijk. Luister naar hen. Doe hen een plezier en help hen in het huishouden. En blijf uit de buurt van de jongens, zeker 's avonds laat! Begrepen?

Respect voor de cultuur

Vijftien minuten later zit de les er op en hiermee ook de initiatierite in het woud. Gedurende een hele week leerden de meisjes alles over de gebruiken en gewoontes in hun dorp: van dansen, gezangen, rituelen, traditionele gerechten, weven, persoonlijke hygiëne en de rol van een jonge vrouw in de gemeenschap.   

Deze levenslessen worden van generatie tot generatie overgedragen. Toch is de overgangsrite die vandaag afloopt in het woud lang niet meer wat ze geweest is: want voor het eerst worden de meisjes niet meer besneden en keren ze intact terug naar huis. 

De overgangsrite is een eeuwenoude traditie hier. Meisjes worden mee naar het woud genomen om onderwezen en genitaal te worden verminkt. Het is een deel van de cultuur. Daarom hebben we besloten om de cultuur te respecteren en de traditie zonder de besnijdenis te behouden.

Plan International Guinee is de enige organisatie die deze strategie tegen genitale verminking toepast in het land. En met succes. Meer dan 1000 meisjes namen al deel aan een alternatieve overgangsrite in de projectregio. 

Deze ceremonieën houden de tradities van de gemeenschap in ere terwijl meisjes tegelijkertijd worden beschermd. De lokale gebruiken en culturele waarden worden nog steeds overgedragen en families staan meer open voor een evolutie van de rites.

"Ik ben trots... en opgelucht"

De les van Madame Jeanne is voorbij, de Sema's kijken nog één keer of de meisjes de wasamba - een lange castanet die tijdens initiatierites in het woud wordt gebruikt -  goed hanteren, de meisjes dansen een voorouderlijke dans, richting het dorp, begeleid door de enige man die dit ritueel mag aanschouwen, de tam-tam speler.

Een van de Sema's is Hélène Manou. Ze is bijzonder blij vandaag om erbij te zijn, haar achtjarige dochter Sagbé is namelijk één van de meisjes die deelneemt aan de alternatieve ceremonie. 

Ik ben blij dat Sagbé er vandaag bij is en ik ben vooral opgelucht dat zij niet zal worden besneden. Ik heb mijn hele leven geleden onder mijn besnijdenis. Vele meisjes sukkelen hun hele leven met de gezondheidscomplicaties van genitale verminking. 

"Ik was wat bang van de reactie van mijn moeder toen ik haar vertelde dat Sagbé zou meedoen aan deze ceremonie. Maar ook zij was blij. Ze vertelde me dat zij ook nog steeds lijdt onder haar besnijdenis. Ze heeft me er nooit eerder iets over verteld..."

Een stralende Sagbé omhelst haar mama stevig. Ze vertelt opgelaten over de voorbije week. 

Het leukste vond ik de liedjes, de danspassen en de kooklessen. En ik heb ook leren vlechten! Ik hoorde pas tijdens het kamp wat genitale verminking was en dat het er vroeger bijhoorde. Niemand heeft er met mij over gepraat. Ik ben blij dat ik het niet heb moeten meemaken en heb medelijden met mama.

19 districten hebben genitale verminking afgezworen

Madame Jeanne besneed de meisjes in haar dorp voor we ging werken met Plan International. Meer en meer besnijdsters leggen het mes neer. Philomène Ouendeno neemt ons mee naar de plek in het woud waar ze meisjes tot voor kort besneed. 

In het begin was het best wennen om meisjes aan het einde van het ritueel niet meer te besnijden. Ik kreeg rijst en olie voor mijn werk als besnijdster, maar ik weet dat ik de juiste beslissing heb genomen. De initiaties in het bos waren gewelddadige momenten. Sommige meisjes kregen geen eten, sommige werden geslagen. Dit alles is veranderd, maar we behouden het grootste deel van het culturele erfgoed. 

Net als tientallen anderen in Guinée heeft de gemeenschap van Philomène een hele weg afgelegd samen met Plan International alvorens de praktijk volledig af te zweren. Tot op heden hebben 19 districten officieel de besnijdenis van vrouwen opgegeven. Dit wordt vastgelegd in dorpscontracten en gecontroleerd door lokale beschermingscomités. De traditie wordt in ere gehouden met alternatieve rituelen zoals deze.

Geen gemakkelijke keuze 

De week in het woud zit erop voor de meisjes. Ze zetten zich allemaal op een rij met de sema's en de tam-tam speler. Op het ritme van de tam-tam gaat de processie al zingend terug richting het dorp. Een voor een steken de meisjes de rivier over, richting de mannen om samen de initiatie te vieren.  

De optocht trekt traag door het dorp. De vrouwen hebben zich uitgedost in hun mooiste gewaden en rekken dit belangrijke moment zolang ze kunnen. Ze worden uitgebreid begroet door elke dorpeling die ze kruisen. Eindelijk komt de menigte vrouwen en meisjes bij de vergaderzaal van het dorp waar de mannen en het dorpshoofd hen opwachten. Fara Papa Kourouma verwelkomt de stoet in zijn vlammend roze boubou en feliciteert de meisjes in zijn speech. 
 

Het was niet gemakkelijk om genitale verminking te stoppen. We hebben problemen gehad met nabije dorpen, die ons beschuldigden van onreine invloeden, bilakoro. Maar beetje bij beetje zijn ze ons gevolgd. Ze hebben begrepen dat we enkel het beste willen voor onze meisjes en dat we daarvoor onze cultuur of tradities niet voor hoeven op te geven.  

Meer weten.

• Ontdek de videoreportage van De Standaard "Ons geheim. Ons verhaal. Onze traditie."
• Dit doet Plan tegen meisjesbesnijdenis in West-Afrika
• 8 fabels over meisjesbesnijdenis