In traditionele dorpen stop je meisjesbesnijdenis met respect

Geweld stoppen: het kan!

Natuurlijk is het allesbehalve een makkelijke uitdaging. Maar dat neemt niet weg dat er soms spectaculaire overwinningen geboekt worden in de strijd tegen seksueel geweld: vandaag lopen meisjes over heel de wereld 30% minder kans dan hun moeders om besneden of minderjarig uitgehuwelijkt te worden. Ook onderwijs voor meisjes gaat in heel wat landen met rasse schreden vooruit.

En dat is geen toeval. Overal waar we werken, hanteren onze collega's en partners dezelfde 5 basisprincipes. Die zijn cruciaal om successen te behalen, zelfs in de meest behoudsgezinde streken.

Tradities rijmen met meisjesrechten: 5 sleutels tot succes

1. Leg het nodige pragmatisme aan de dag

Ongelijkheid tussen jongens en meisjes is zelden een prioriteit op plaatsen waar mensen zich dagelijks zorgen maken over de oogst of toegang tot drinkwater en waar ziekten schering en inslag zijn. Dat is niet meer dan normaal. Wie zich wil inzetten voor gendergelijkheid in een dergelijke omgeving, doet er daarom goed aan om de dagelijkse problemen waar bewoners mee worstelen te integreren in zijn of haar aanpak. 

Vandaar dus dat Plan International voornamelijk strijdt tegen kindhuwelijken en genitale verminking op plaatsen waar de bevolking ons werk voor de lokale gemeenschap en het positieve effect ervan al heeft ondervonden. Die vertrouwensband tussen bewoners en onze teams – die overigens haast uitsluitend uit lokale mensen bestaan – is cruciaal bij het aanpakken van deze moeilijkere thema’s.

2. Ken je plaats

Een dorp binnenstormen met een spandoek ‘Meisjesrechten!’ heeft geen enkel nut. Het enige effect dat je bereikt is een hoge graad van wantrouwen tegenover ‘vreemden’ die niets begrijpen van het leven in het dorp. Om verandering te brengen moeten de ingebakken ongelijkheden oprecht in vraag gesteld worden door mensen uit de betrokken gemeenschappen zelf, die liefst in hun taal spreken, dezelfde religie hebben en tot dezelfde etnische groep behoren.

Werken met lokaal personeel en partnerorganisaties is fundamenteel om de zaken te doen vooruitgaan en niet gezien te worden als een bedreiging voor de cultuur en de lokale tradities.

3. Dialoog werkt beter dan confrontatie

Hoe onaanvaardbaar ze ook zijn, genderdiscriminerende praktijken moeten op lokaal niveau met veel geduld en met veel lokale participatie aangepakt worden. Zulke praktijken en hun uitvoerders zomaar veroordelen van aan het begin, zou tot gevolg hebben dat de meest behoudsgezinden afhaken – besnijdsters, traditionele of religieuze chefs, dorpsoudsten, … En dat zijn net de figuren die absoluut betrokken moeten zijn bij het debat en de besprekingen. Respect voor de oudsten benadrukken, humor gebruiken, problemen op een bepaalde manier formuleren en refereren naar bekende culturele elementen zijn fundamentele skills die de begeleid(st)ers van onze workshops bezitten en toepassen.

In bepaalde gevallen werkt het prima om diepgewortelde tradities te behouden, maar ze te ‘moderniseren’. Op die manier bekwamen we in Zambia en Guinee dat de geheime ceremonie – waarbij meisjes ingewijd worden in bepaalde culturele waarden en waar ze te horen krijgen wat er van hen verwacht wordt als ze volwassen zijn – nu deel uitmaakt van de projecten van Plan International. Gevolg is dat deze rites volledig ontdaan zijn van discriminerende of gevaarlijke onderdelen zoals fysiek geweld, genitale verminking of het langdurig afwezig zijn op school.

4. Betrek actief morele, traditionele en religieuze gezagsfiguren

In de meeste landen waar kindhuwelijken, meisjesbesnijdenis en andere discriminerende praktijken vaak voorkomen, bestaan er straffen en maatregelen om daar iets aan te doen. Maar dreigen met de wet en gevangenisstraffen is geen efficiënte oplossing, alleen al omdat er in veel regio’s geen overheidsfunctionarissen aanwezig zijn.

Wanneer het onbegonnen werk lijkt om wetten door te drukken en te doen respecteren, is het actief betrekken van morele, religieuze of traditionele gezagsfiguren de doeltreffendste manier om impact te hebben. Het zijn mensen naar wie geluisterd wordt: sultans in Niger, imams in Bangladesh, traditionele chefs in Kenia … Bijna even belangrijk zijn mensen met aanzien: dorpsoudsten, leerkrachten, besnijdsters … Ze hebben invloed, worden gerespecteerd en er wordt aan hun mening veel meer waarde gehecht dan aan die van politici, rechters … of ngo-medewerkers.

5. Benadruk de win-win situatie

Waarom zou ik mijn dochter laten studeren als ze later toch bij haar schoonfamilie gaat wonen? Waarom het risico lopen dat mijn dochter ongehuwd zwanger wordt als ik haar net zo goed nu kan laten trouwen? Waarom zou ik mijn dochter niet laten besnijden als elke vrouw hier besneden is?

Allemaal ‘logische’ zorgen die ouders zich maken tijdens sensibiliseringscampagnes. Allemaal vragen waarbij het van vitaal belang is om antwoorden te geven die steek houden voor de vraagstellers. Antwoorden die bij ons, in Europa, misschien wel de wenkbrauwen doen fronsen.

Niet zelden legt de begeleid(st)er van zo’n workshop aan ouders uit dat een geschoold meisje een grotere bruidsschat kan opleveren, of dat ze later meer geld zal hebben om voor hen te zorgen in hun oude dagen. Sommigen leggen de ouders uit dat een meisje dat zo jong trouwt veel meer risico loopt om door haar man verlaten te worden om dan zonder werk met de kinderen achter te blijven. Bij genitale verminking worden onder meer medische complicaties op korte en lange termijn als argumenten aangehaald.

Traag maar zeker

Er bestaat geen kant-en-klaar recept om mentaliteitswijzigingen te verkrijgen richting gelijkheid tussen jongens en meisjes. Overal in de wereld is dat een lang en delicaat proces dat de nodige vastberadenheid én aangepaste aanpak vergt. Maar we plukken nu langzaamaan overal de vruchten van ons werk, en steeds sneller. De verandering is er, en dat is volop te zien en te merken!